Hogere instroom in de WIA nader onderzocht

Onlangs maakte het UWV bekend dat in 2016 de instroom tot de WIA (Wet werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen) toe was genomen met 12% tot ruim 40.000. In 2014 en 2015 daarentegen was nog sprake van een daling van de instroom: een trendbreuk dus. Ook in 2017 en 2018 neemt de instroom toe, maar die groei lijkt minder groot dan in 2016.

De toegenomen instroom bleek relatief groot en onverwacht. Reden voor het UWV om nader onderzoek te doen – in het bijzonder die van werknemers met een vast dienstverband (zieke werknemers genoemd). Ouderen blijken als gevolg van het langer doorwerken moeite te hebben om gezond hun pensioen te halen, en daarnaast is over de hele linie – maar in een aantal sectoren in het bijzonder – de zogeheten WIA-instroomkans flink toegenomen.

Omdat vervroegde uittredingsregelingen zijn afgeschaft, en de AOW-gerechtigde leeftijd steeds verder stijgt, neemt op de arbeidsmarkt het aantal oudere werknemers sterk toe. Dat is een groep met sowieso de hoogste zogeheten WIA-instroomkans. Eén plus één opgeteld, verklaart het groeiende aantal werknemers met een vast dienstverband dat uiteindelijk in de WIA terechtkomt.

Het UWV spreekt in dit verband van het ‘wegvallen van het healthy-workereffect’. ‘Konden mensen met gezondheidsproblemen vroeger via een regeling voor vervroegd uittreden het werkproces verlaten, nu moeten alle werknemers langer doorwerken; ook de mensen met een gezondheidsrisico.’ Het UWV verwacht dan ook dat de combinatie langer doorwerken/verhoging van de pensioenleeftijd ook de komende jaren tot een verhoging van de instroom zullen leiden.

Het healthy-workereffect is volgens het UWV niet de volledige verklaring van de stijging van de onverwacht hoge instroom. Het onderzoek laat namelijk ook zien dat de WIA-instroomkans bij alle leeftijdsgroepen werknemers is toegenomen. Die stijging van de instroomkans manifesteert zich vrijwel exclusief in vier bedrijfstakken: Gezondheid, Onderwijs, Overheid en Financieel & diensten. ‘In andere bedrijfstakken is er nauwelijks sprake van een algehele stijging van de WIA-instroomkans en is alleen het effect van het langer doorwerken bij 60-plussers zichtbaar.’ Opvallend is ook dat in deze vier bedrijfstakken de WIA-instroomkans voor vrouwen groter is dan die voor mannen.
Het UWV tast nog in het duister over de oorzaak hiervan, maar zegt op basis van de ontwikkelingen in de sectoren Gezondheid, Overheid en de bankensector (bedrijfstak Financieel & diensten) een rode draad te kunnen destilleren. De grotere instroomkans in deze sectoren blijkt namelijk hand in hand te gaan met een grotere WIA-instroom vanwege stressgerelateerde ziektebeelden.

De betreffende sectoren staan voortdurend in het teken van reorganisaties. Uit de literatuur blijkt volgens het UWV dat reorganisaties tot werkstress kunnen leiden, en dat werkstress de kans op arbeidsongeschiktheid vergroot. Dus mogelijkerwijs is er een verband. Maar, zo meldt het UWV, ‘op basis van de beschikbare gegevens is het echter niet mogelijk om een verbinding te leggen tussen veranderingen in de betreffende bedrijfstakken en de gestegen instroomkans’. Nader onderzoek zou daar een antwoord op kunnen geven. Net als op het andere raadsel dat het UWV nog niet heeft kunnen ontrafelen: de verhoogde instroomkans voor vrouwen. ‘Komt dit doordat de beroepen waarin merendeels vrouwen werken sterker geraakt worden door de veranderingen, of zijn er ook andere oorzaken?’ vraagt het UWV zich af.

Lees hier het UWV-rapport.